Nga, Gjon NEÇAJ
Nikaj -Merturi është mbase rasti më unikal i bashkëjetesës së dy fiseve të ndryshme pa lidhje gjaku me njeri-tjetrin, të ardhur nga drejtime të ndryshme prej shekujsh, të shkrirë në një popull, me një kulturë, me një traditë, në një bashkëjetesë të lakmueshme.
Këtë e tregon më së miri fakti se këdo që të takosh nga kjo zonë në çdo anë të botës ku ai ndodhet, banor apo me origjinë nga Nikajt apo Merturi, dhe ta pyesësh se nga je, nuk do të përgjigjet as nga Nikajt e as nga Merturi, por “jam nga Nikaj- Merturi”.
Mark Mitri i Nikajve, ndjesë pastë, lahutar me famë dhe gjamatar i njohur, e ka përcaktuar më së miri bashkëjetesën e këtyre dy fiseve, kur një dukagjinas në Shkodër e pyeti për fiset e Nikaj Merturit se “çka është puna e juaj, a jeni një a dy fise, se cilindo të pyesësh prej jush, thotë se jam nikajmerturas”, e Marku “këmbadoraz” ia kthen përgjigjen duke i thënë se Nikaj e Merturi janë dy fise, por “janë si dy shpia në një oborr”. Risultato immagini per Nikaj -Merturi: është krahina më e veçantë e Alpeve Shqiptare, sepse nga do që ta vështrosh, nga qafat dhe luginat, nga bjeshkët dhe nga vrrini, mahnitesh nga peisazhe të mrekullueshme, të cilat vetëm Zoti mund t’ia falë.
Nëse të jepet rasti t’i hedhësh një vështrim kësaj “nahije”, në secilën stinë nepërmjet pamjeve mahnitëse, do të kuptosh se natyra ka mrekullinë e saj midis këtyre maleve.
Në Nikaj- Mertur, edhe brenda një dite vere mund t’i përjetosh të katër stinët përnjeherësh, dimrin nga majëmali, ku bora nuk shkrihet kurrë; më poshtë vjeshta e natës bjeshkatare; pranvera me lulnajën që s’thahet asnjëherë por ylberon në rudinat alpine; e më poshtë vera e nxehtë që lagështitet nga liqeni i Komanit.
Nikaj- Merturi është krahina më interesante e Shqipërisë, bazuar në mundësitë e shumta për zhvillim me një prapambetje relative: nga ashpërsia natyrore e terrenit, me butësinë hyjnore të peisazhit, e kaluara e lavdishme dhe e padiskutueshme, e sotmja e diskutueshme me shumë anë të të njëjtit realitet, nga traditat që mbart dhe vlerat kombëtare të prodhuara ndër shekuj, nga veçoritë klimaterike dhe pasuritë e mëdha, bijtë e bijat që ka nxjerrë si dhe nga doket, zakonet e karakteristika të tjera që janË ruajtur dhe ruhen nga brezi në brez e përcillen deri në ditët tona.
