Zgjedhjet maqedonase, do të jenë një test i rëndësishëm për Shkupin, i vetëdijshëm për tensionet e shumta që ekzistojnë mes shumicës maqedonase dhe pakicës së konsiderueshme të shqiptarëve.
Maqedonia e Veriut ka hyrë në një periudhë zgjedhore 2-mujore, e cila mund të jetë vendimtare për të ardhmen e vendit. Në fillim mbahen zgjedhjet presidenciale, raundi i parë i të cilave zhvillohet sot, ndërsa në maj do të votohet për parlamentin e ri.
Në lojë është integrimi evropian i Shkupit dhe stabiliteti i një demokracie të pasigurt, të karakterizuar nga tensione të etnike dhe grindje të mëdha midis partive politike. Sepse 1/3 popullsisë maqedonase është shqiptare, dhe në të kaluarën ky vend ishte në prag të luftës civile midis 2 etnive më të mëdha shtet-formuese.
Konflikti u shmang falë dialogut, por mbeten thelbësore themelet elektorale dhe ato demokratike. Organizata joqeveritare Freedom House, e cila monitoron respektimin e të drejtave civile dhe politike në mbarë botën përmes një raporti vjetor, beson se Maqedonia e Veriut është një vend pjesërisht i lirë, që duhet të luftojë kundër korrupsionit dhe nepotizmit, dhe në të cilin gazetarët janë subjekt i frikësimit dhe presionit.
Zgjedhjet e fundit parlamentare dhe presidenciale ishin të lirshme dhe u zhvilluan në mënyrë të rregullt, edhe pse pati episode negative si rastet e shit-blerjes së votave. Presidenti i Republikës zgjidhet në raundin e dytë, në rast se nuk arrin të marre të paktën 50 për qind të votave në raundin e parë.
Dhe raundi i dytë konsiderohet i vlefshëm, nëse pjesëmarrja arrin të paktën 40 për qind të atyre me të drejtë vote. Zgjedhja e kreut të shtetit, do të shoqërohet me një përsëritje të sfidës së vitit 2020, në të cilën Stevo Pendarovski, kandidat i Bashkimit Social Demokrat të Maqedonisë, LSDM, fitoi ndaj Gordana Siljanovska e Organizatës së Brendshme Revolucionare Maqedonase-Partia Demokratike për Bashkim Kombëtar Maqedonas,VMRO -DPMNE.
Në garë merr pjesë edhe Arben Taravari nga partia Bashkimi i komunitetit etnik shqiptar, Bujar Osmani nga Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI), Maksim Dimitrievski i partisë Për Maqedoninë tonë dhe kandidatë të tjerë. Kreu i shtetit ka kompetenca të kufizuara, duke pasur parasysh se Maqedonia e Veriut është një republikë parlamentare.
Megjithatë ai ka peshë në politikën e jashtme të vendit, dhe mund të diktojë jo pak mbi opinionin publik. Sistemi politik dominohet nga socialdemokratët dhe nacionalistët e djathtë të VMRO-DPMNE-së, të cilët gjatë 30 viteve të fundit janë alternuar në qeverisjen ne vendit, ndonjëherë në koalicion me partitë e pakicës shqiptare.
Një sondazhi i fundit i raportuar nga portali MKD, tregon se Siljanovska është përpara me 36.5 për qind të votave, ndërsa Pendarovski ka më pak se 20 për qind të votave. Ndërkohë, Osmani, Dimitrievski dhe Taravari mund të marrin secili nga 10-14 për qind të votave. Siljanovska duket se do të dominojë edhe në balotazh, teksa e djathta nacionaliste ka një avantazh të qartë edhe në zgjedhjet parlamentare, ku po sipas sondazheve do të marrë 38.6-40.8 për qind të votave kundrejt 16-21.8 për qind të aleancës ndërmjet socialdemokratëve, liberalëve dhe të gjelbërve.
Por panoramën e ndërlikon prania e dy koalicioneve të partive shqiptare, të cilat mund të tejkalojnë 10 për qind të votave, dhe 2 partitë e të majtës radikale, Levica dhe Për Maqedoninë Tonë, me 5-8.2 për qind të votave. Socialdemokratët dhe VMRO-DPMNE, janë që të dyja pro hyrjes së vendit në Bashkimin Evropian.
Por midis tyre ka dallime thelbësore mbi mënyrën se si duhet të zhvillohen negociatat. Vendi ballkanik u detyrua disa kohë më parë që të ndryshonte emrin e tij në Maqedoni e Veriut pas presionit të Greqisë, e cila për vite me radhë kishte vënë veton kundër hyrjes së Shkupit në NATO dhe Bashkimin Evropian.
Athina deklaroi se vetëm në këtë mënyrë, do t’i jepeshin fund synimeve të supozuara ekspansioniste të Shkupit ndaj rajonit të Maqedonisë greke. Ky ndryshim, i mbështetur edhe nga Brukseli, i hapi dyert e NATO-s por jo ato të Bashkimit Evropian dhe kjo për shkak të ndërhyrjes së Bullgarisë.
Sofja kërkon me këmbëngulje, që Maqedonia e Veriut të ndryshojë edhe një herë Kushtetutën e saj, për të përfshirë pakicën bullgare midis popujve përbërës të vendit. Qendra e djathtë i kundërshton me vendosmëri, për arsye krenarie dhe identiteti kombëtar, ndryshimet e reja kushtetuese, dhe fitorja e saj mund të ndërlikojë jo pak negociatat me Brukselin.
Socialdemokratët dhe partitë shqiptare janë pro ndryshimeve, të cilat janë në fakt pjesë e një marrëveshjeje të arritur me ndërmjetësimin e Brukselit. Por ato nuk kanë votat e nevojshme për ratifikimin e tyre në Parlament. Çështja e hyrjes së Shkupit në Bashkimin Evropian është zvarritur që nga viti 2005, kur Maqedonia e Veriut mori statusin e kandidatit.
Bisedimet zyrtare nisën vetëm në vitin 2022, dhe janë larg arritjes së qëllimit përfundimtar.
Sipas partisë shqiptare Bashkimi Demokratik për Integrim, BDI, klima e pasigurisë dhe e tensionit brenda vendit mund të shkaktojë trazira dhe demonstrata pas zgjedhjeve parlamentare të majit.
Një perspektivë, të cilën kjo parti e cilëson si “skenarin rus”, që përfshin përpjekje të koordinuara ndërmjet të djathtës nacionaliste të VMRO-DPMNE-së dhe të majtës ekstreme, Levica, për të prishur procesin zgjedhor dhe për të nxitur përplasje të mëdha brenda vendit.
Udhëheqësi i BDI-së, Ali Ahmeti, ka folur më herët hapur për përpjekjet e Moskës për infiltrim në vend përmes partive politike dhe mediave pro-ruse. Sipas Ahmetit, Kremlini ka interes të nxisë destabilitet në Maqedoninë e Veriut dhe në Ballkanin Perëndimor për të kënaqur synimet e tij ekspansioniste.
Teza e Ahmetit, e cila padyshim nuk mund të vërtetohet në mënyrë të pakundërshtueshme, ngre ose duhet të ngrejë shqetësime në Bruksel. Ballkani Perëndimor nuk është integruar ende në Bashkimin Evropian dhe vazhdon të jetë i karakterizuar nga tensione, si ato të pranishme brenda Bosnje Hercegovinës, ashtu edhe ato midis ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Moska mund t’i shfrytëzojë këto brishtësi në avantazhin e saj, dhe ta zgjerojë ndikimin e saj në rajon duke dobësuar atë të Brukselit, i cili nga ana e tij po rrezikon të humbasë besueshmërinë në sytë e popullatës vendase, për shkak të zgjatjes rraskapitëse të procesit të anëtarësimit.
Disa vende, si Maqedonia e Veriut, gëzojnë mbrojtjen e NATO-s, por një ndryshim ekuilibrash në rastin e fitores së Donald Trump në zgjedhjet presidenciale në SHBA në nëntor, mund ta dobësojë edhe këtë mburojë. Për këtë arsye, zgjedhjet maqedonase këtë muaj dhe në maj, do të jenë një test i rëndësishëm për Shkupin, i vetëdijshëm për tensionet e shumta që ekzistojnë mes shumicës maqedonase dhe pakicës së konsiderueshme të shqiptarëve.
