Nga Bedri HALIMI
Në kuadër të prononcimeve publike, ndodhi edhe një prononcim i Nexhmedin Spahiut, i cili si ghithmone e bluan trashë, bollgur, në çdo gjë politike plason. Së fundi ai dklaroi diçka të paqëndrueshme historikisht, duke thënë se:
“Demonstratat e vitit 1981 janë pjesë e errët e historisë së Kosovës. Pasi më 1968 komunistët kosovarë (të zhgënjyer me komunistët serbë), duke bashkëpunuar me komunistët kroatë, sllovenë e boshnjakë dhe duke i hapë rrugë nacionalizmit kosovar krijojnë më 1968 autonominë e Kosovës dhe e zhvillojnë atë viteve të 70ta, më 1981 Enver Hoxha në koketim me nacionalistët serbë hidhet në aksion për ta shkatërruar këtë autonomi me parullën për republikën e Kosovës me ide staliniste. Enver Hoxha pasi kishte “rehatuar” mirë e mirë Shqipërinë i erdhi serish në ndihmë Serbisë për ta “rehatuar” edhe Kosovën. Rezultati: mijëra kosovarë nëpër burgje, politikanët më të shquar kosovarë në pension, autonomia e Kosovës humbet më 1989.”
Unë për këtë postim të tij, shkrova si vijon:
“Nexhmedin Spahiu apo “shakaxhiu i përparimit”
Kur një njeri si Nexhmedin Spahiu, me botkuptime dhe ide të errta, me sjellje dhe veprime të errta, në emër të lirisë së shprehjes, mohon një pjesë më të lavdishme të historisë, siç janë ngjarjet e vitit 1981, ashtu siç e mohon edhe kombin të cilit i përket, përkatësisht ëndërron formimin e kombit të ri, të ashtuquajtur “komb kosovar”, a duhet marrë seriozisht?.
Tipat si ky, janë pak, shumë pak, sa që nuk e bejnë as një rimorkio të qerres së kuajve.
Dhe shyqyr që janë kaq pak.
Dhe jo vetëm kaq!
Shyqyr që janë kaq shumë destruktiv, sepse kështu janë shembulli më i mirë i mesazhit për tërë popullin shqiptarë në Kosovë dhe jo vetëm në Kosovë, se si nuk duhet të pëqafohen idetë destruktive, prapavajtëse dhe antihistorike.
Noli i madh, për këtë do të thoshte:
Rroftë Nexhmedin Spahiu rroftë!
Shakaxhiu i përparimit.
Brez pas brezi u kujtojftë.
Si stërnip i Nasradinit.”
Nexhmedini me shkroi pas ca dite kështu:
Bedri Halimi, po të jetoja nën pushtetin e atij Enverit tënd unë si pjesëtar i familjes nacionaliste jo që nuk bëhesha lider studentor po as në Universitet nuk më regjistronin. Por gjyshi im i dënuar nga Tito, dhe me vëlla të vrarë nga partizanët e Titos, thoshte: Tito është qeni i madh, Enver Hoxha është këlyshi i tij. Këlyshi i qenit të keq është akoma më i keq. Dhe kishte të drejtë. Kur u zhvillua autonomia e Kosovës nuk isha i vetmi nacionalist që mora pozitë. Shumica e kosovarëve në atë kohë në pozita udhëheqëse ishin nacionalistë sepse në Kosovë gjatë Luftës së Dytë Botërore nuk kishte më shumë se 20 komunistë, e familjarët e tyre nuk mjaftonin për të zënë gjithë pozitat.
Unë i ktheva këtë përgjigje:
Së katërti, unë nuk kam folur për asnjë të afërm tuajin. Pra, as ju dhe asnjë i afërm i juaji, e madje asnjë bashkëmendimtar i juaji, nuk është, nuk ka qenë dhe nuk mund të jetë instrument matës për nacionalizmin, kombëtarizmin dhe historinë. Ju mund të mendoni si të doni, por janë institucionet shkencore ato që e kanë dhënë dhe vazhdojnë të japin vlerësimin për të gjitha këto gjëra.
Nexhmedini se di a pati lexuar, por si prej grykës pushkës bëri këtë pyetje:
Bedri Halimi një pyetje e thjeshtë: a më shumë shqiptarë ka vrarë Tito apo Enver Hoxha? Kaq mjafton.
Unë, meqenëse kisha dasmën e vëllaut tim për djalin e tij, megjithatë, ja dhashë këtë përgjigje:
Nexhmedin Spahiu per Enverin nuk e di, por per Titon e di sakte. Meqenese jam ne gazmend familjar, te premtoj se neser e ke pergjigjen. Per Titon natyrisht, se per Enverin ti i di tana.
Kaq.
Por duke menduar se duhet gjetur të dhënat e vrasjeve të regjimit të Titos, mu dasht me i numëru disa gjëra, disa vite e disa gjenerata. Dhe jo vetëm kaq. Mu dasht me hy në arkivin e shkrimeve të mija (sepse Tito dhe regjimi i tij, nuk burgosnin njerëz kot apo jo, ai – Titua pra, nuk i kishte qejf hiq, ama bash hiq si kishte në qejf ata shqiptarë që kërkonin barazi, pale pastaj edhe Republikë.
Dhe i premtova Nexhmedin Spahiut, se nesër do të bëjë një gjë të tillë, meqenëse jam në një gazmend familjar (vëllau marton djalin). Dhe do ti, që deri nesër mu duk larg. Dhe nisa ti numëroj argumentet për Titon, sepse si enverist të asaj kohe kemi pas mësuar për të bëmat e Titos ndaj shqiptarëve jo vetëm në Kosovë porn ë tërë ish Jugosllavinë. Dhe e din ipse, sepse atëherë Nexhi nuk ishte gjëkundi, apo ishte në ingranazhet e jugosllavizmit. Dhe jo vetëm kaq. Ne nuk e denim se ndonjë i afërm i Nexhit kishe bërë apo mund të bënte kërdi ndaj komunistëve jugosllavë. Dhe meqenëse as Nexhi nuk e kish bërë një gjë të tillë, e bëmë ne, pa ndihmën e Nexhit dhe të afërmëve të tij familjarë.
Nexhi i di tana, siç e kaam thënë, poe i din vetëm ati të Shqipërisë. Nexhi nuk di asgjë në Kosovë e as në ëish Jugosllavi, për veprimet antishqiptare. Dhe jo vetëm kaq. Nexhi, or ti, i di të gjitha siç u tha, i di të gjitha vrasjet e Enverit për shqiptarët. Por Nexhi nuk di asgjë, për vrasjet e shqiptarëve nga Tito dhe regjimi i tij.
Prandaj në këtë rast, po i japi Nexhit (dhe jo vetëm atij) disa të dhëna që tashmë janë të botuara në librin tim “Ora e lirisë përballë krimeve të Serbisë”.
ANTISHQIPTARIZMI i JOSIP BROZ TITOS
Dhuna serbe ndaj shqiptarëve ka vazhduar edhe nga viti 1912 (me renien perandorise osmane) e këndej e cila dhunë në vazhdimësi ka ardhur duke u rritur e funksionuar në forma e mënyra të ndryshme ndaj shiptarëve në të gjitha trojet shqiptare. Edhe me vendosjen e sistemit monist në Jugosllavi, dhuna ndaj shqiptarëve nuk u ndal, por vazhdoi të veproj në forma të ndryshme, si lufta e Drenicës, duke vazhduar me Masakrën e Tivarit, Informbyronë, periudhën e ashtuquajtur të aksionit për mbledhjen e armëve etj. Aparati represiv në duart e komunistëve jugosllavë, shkaktoi një tmerr të pa parë në historinë më të re të Kosovës. Ndaj të gjitha veprimeve antishqiptare në periudhën e pasluftës së dytë në Kosovë, kishte mendime nga disa njerëz që Titon ta shfajsonin nga këto veprime makabre antishqiptare. Ky mendim madje është tentuar të futet edhe në kujtesën kolektive të shqiptarëve në Kosovë. Por, a kishin të drejtë këta njerëz të mendonin kështu? Duke i patur parasysh pozitat dhe veprimtarinë e Titos në Jugosllavi, faktet flasin ndryshe: Tito merret si udhëheqës i luftës antifashiste nacionalçlirimtare në tërë Jugosllavinë. Tito ishte kryepartiaku i PKJ-së. Tito ishte ideatori i të ashtuquajturit vëllazrim – bashkim. Tito ishte kryepushtetari i “Jugosllavisë së re”. Tito ishte kryekomandanti i përgjithshëm i armatës jugosllave. Tito ishte kryetar i Frontit Demokratik të Jugosllavisë. Tito në cilësinë e komandantit të përgjithshëm firmosi urdhërin e vendosjes së pushtetit dhe të administratës ushtarake në Kosovë më 8 shkurt 1945, të cilën e masakroi në kohën kur tashmë asnjë këmbë nazifashiste nuk ekzistonte në Kosovë. Tito ishte ai që e drejtoi AVNOJ-in e parë dhe të dytë, ku nuk u përfaqsua Kosova. Tito ishte ai që e mohoi referendumin e Kosovës. Tito ishte ai që në cilësinë e kryekomandantit dhe të kryepushtetarit jugosllav, rivendosi piramidat e përgjakura kufitare mes shqiptarëve në dobi të Jugosllavisë dhe në dëm të kombit shqiptar në përgjithësi e të pjesës shtetërore shqiptare në veçanti. Kjo nënkupton se Tito si në kohë lufte, ashtu edhe në kohën e ‘lirisë’ së vendit ka pasur fuqi dhe rrjedhimisht edhe informacione për të gjitha ndodhitë dhe veprimet që bëheshin në shtetin që ai e drejtonte. Duke pasur si model ÇEKA-n ruse, Partia Komuniste Jugosllave me 13 maj 1944, themeloi, shërbimin sekret OZNA (Odsek za Zaštitu Naroda – sektori për mbrojtjen e popullit). Që nga themelimi i tij e deri në vitin 1966, Tito do ta vendos Aleksandar Rankoviqin si udhëheqës të këtij shërbimi. Kjo datë, (13 maji) do të shënojë datën e themelimit të këtij aparati dhune në Jugosllavi, që për një kohë të shkurtër do të veproj pamëshirshëm tek të gjithë popujt që jetonin në shtetin jugosllav, e në veçanti te populli shqiptar. Që nga shtatori i vitit 1944 e deri në fund të këtij vitit 1945, nën akuzat e „antikomunizmit ekstrem“ u ekzekutuan me dhjetra mijë shqiptarë. Zyrtarisht vetëm në Kosovë u ekzekutuan pa gjyq 17400 shqiptar. Për të gjitha këto veprime, nga një pjesë e inteligjencës në Kosovë thuhet se Tito nuk i ka ditur këto ngjarje. Duke pasur parasysh të gjitha postet e përmendura më lartë për Titon, si dhe faktin se si funksionjnë institucionet e një shteti monist, është e pamundur që të mos ketë pasur njohuri Tito. Por edhe hipotetikisht po të thuhej se Tito nuk ka ditur çka ka ndodhur me shqiptarët dhe ndaj shqiptarëve nën Jugosllavi, më vonë sigurisht se do të merrte vesh dhe si rrjedhojë do të distancohej nga këto veprime antishqiptare duke i gjykuar, gjë të cilën nuk e bëri kurrë. Kështu për shembull, për të dëshmuar mirënjohjen e tyre për krijimin e Republikës Socialiste të Maqedonisë në kuadër të Federatës Jugpsllave, pjesa maqedonase e OZNA-s ekzekutoi mbi 700 shqiptarë në Kumanovë, 1400 në Shkup, 1200 në Kampin e Monopolit në Tetovë, 800 në Kampin e Gostivarit, 320 në fshatin Zajaz… Mbi 8500 shqiptar u mobilizuan për Frontin e Sremit, nga ku nuk u kthyen as 1%. Krijimi i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe ndarja e OZNA-s në UDB (Drejtoria e Sigurisë Shtetërore) dhe KOS (Shërbimi i Kundërzbulimit) nuk mund të fshihte krimet e instalimit të komunizmit ndaj shqiptarëve. Në këtë rast nuk do të përmendim të gjitha krimet e mëvonshme të periudhës së INFORMBYRO-së, por do të kufizohem vetëm në një vendim që flet vet si për nga përmbajtja ashtu edhe për nga veprimtaria antishqiptare. Më 18 shkurt 1953 Jugosllavia ripërtëriu Marrëveshjen e vitit 1938 me Turqinë për shpërnguljen e shqiptarëve. Tito ngarkoi Aleksandar Rankoviqin që të krijojë Shtabin Operativ për zbatimin me përpikëri të këtij operacioni. Në krye të këtij Shtabi Operativ ishte vetë Rankoviqi. Pas tij vinin: Kërste Cërvenkovski, Sfetislav Stefanoviq, Millan Bartosh, Leo Grishkovski, Vojkan Llukiq, Marko Vuçkoviq, Pavle Joviçeviq, Petar Stamboliq, Sllobodan Peneziq-Kërçun, Gjoko Pajkoviq, Gojko Medenica, Çedo Mijoviq, Sërba Saviq dhe Dushan Mugosha. Për të përshpejtuar procesin e shpërnguljes së shqiptarëve, në një intervistë dhënë gazetës BORBA, më 12 prill 1956 Aleksandar Rankoviq në cilësinë e Ministrit të Brendshëm Jugosllav, shpalli publikisht rrezikun që i kanosej sigurisë së shtetit nga ekzistimi i armëve ilegale në duart e shqiptarëve në Kosovë.
Dhuna ndaj shqiptarëve
Kjo datë, pra 12 prilli, do të shënojë fillimin e asaj që në memorien kolektive të shqiptarëve mbetet si “tragjedia e Aksionit të Armëve”. Brenda një muaji, deri më 12 maj 1956, nën akuzën ndaj shqiptarëve si “kontrabandistë të armëve dhe kriminelë që e destabilizojnë vendin” u bastisën, me mijëra shqiptarë u arrestuan dhe u torturuan barbarisht me dhjetëra mijë familje shqiptare… Dita e përvjetorit të OZNA-s, 13 maji i vitit 1956, u shënua me ‘rezultate’ të mëdha. Para medieve të kontrolluara nga Partia Komuniste Jugosllave dhe para Korit Diplomatik në Beograd, u ekspozuan “armët e konfiskuara” ndaj shqiptarëve! Kështu gjatë vitit 1956 në Jugosllavinë komuniste të udhëhequr nga Tito, u bë terror shtetëror mbi shqiptarët, ku 106 vetë u vranë dhe mbi 10 mijë të tjerë mbetën me pasoja të përjetshme shëndetësore. Ky terror shtetëror kundër shqiptarëve i udhëhequr nga Aleksandër Rankoviq, shkaktoi një klimë të pasigurisë kolektive që pati për efekt shpërnguljet masive të shqiptarëve për Turqi. Duke u mbështetur në të dhënat e dy shërbimeve konzulare (sektorit të pasaportave) jugosllave dhe turke, dëshmohet se në periudhën 1953-1966 prej Jugosllavisë në Turqi janë shpërngulur 415.371 shqiptarë…
Viti Numri i të shpërngulurve
1953 19.300
1954 17 500
1955 51.000
1956 54.000
1957 57.710
1958 41.300
1959 32.000
1960 27.980
1961 31.600
1962 15.910
1963 25.720
1964 21.530
1965 19.821
Në vitin 1966, kur nga ky aparat represiv u rrezikua edhe vetë kreu i shtetit dhe partisë, Josip Broz Tito, shkarkoi Aleksandar Rankoviqin. Përpos shkarkimit nga funksionet shtetërore dhe dënimit deklarativ përmes konkluzioneve të Plenumit të Brioneve asnjë pasojë nuk patën organizatorët dhe ekzekutorët e këtij terrori shtetëror antishqiptar. As Aleksandar Rankoviqi, as Kërse Cërvenkovski e as kriminelët tjerë nuk pësuan asnjë përgjegjësi penale për krimet antishqiptare. Ata vazhduan përmes pasardhësve të tyre që më vonë të aplikonin të njëjtat metoda të dhunës dhe terrorit ndaj shqiptarëve, ku diskriminimi ekonomik, politik dhe social i shqiptarëve dhe dhuna e terrori shtetëror permanent ndaj tyre, krijuan klimën e pasigurisë totale dhe papërspektivës së tyre në trojet e veta etnike.
Rrëfimi i Titos që zbulon antishqiptarizmin e egër të tij
Në bazë të një libri të historianit kroat Vjençesllav Cenqiqit sqarohet shumçka për qëndrimin e Titos ndaj shqiptarëve përmes një fjalimi të Josip Broz Titos mbajtur para ushtarakëve në Karagjorgjevë më 29 dhjetor 1979. Përmes këtij fjalimi, përkatësisht këtij dokumenti flitet për qëndrimin e Titos edhe kundër Kushtetutës së vitit 1974, ku fillimisht duke bërë fjalë se gjendja në Kosovë ishte e keqe dhe se ai personalisht kishte qenë kundër Kushtetutës së vitit 1974, Titoja decidivisht thotë: “Kuadrot shqiptare nga Kosova po mendojnë që nëse me Kushtetutën e vitit 1974 kanë fituar më shumë të drejta e pjesërisht edhe shtetësi, ndërsa unë po e theksoj që kam qenë kundër asaj Kushtetute, mund të kryejnë me vetiniciativë, aktivitete shtetërore. Ashtu është e palejueshme që anash Republikës së Serbisë, por edhe federatës, të zhvillojnë biseda shtetërore me Shqipërinë. Ata me vetiniciativë, pa dijeninë tonë, kanë sjellë profesorë nga Shqipëria në fakultete dhe shkolla që të ligjërojnë historinë me programin shqiptar, që të mësojnë fëmijët tanë dhe studentët që Kosova është pjesë e Shqipërisë së Madhe Skënderbegase, që përkohësisht është nën Jugosllavi”. Këto konkludime Tito i bënte edhe pse e dinte se udhëheqësia shqiptare e Kosovës, e asaj periudhe, nuk ishte aq e fortë sa që edhe sikur të ketë tentuar për të punuar kokë me vete, me vetiniciativë, këto veprime kur të donte Titoja do t’ua ndalonte. Në këtë drejtim, për ta treguar fytyrën e vet antishqiptare, Titoja në fjalën e tij, tërë kohën akuzon Kardelin dhe Bakariqin si arkitektët e asaj kushtetute dhe të atij decentralizimi komplotist, i cili autonominë e Kosovës e konsideron si shkaktarin e krizës së mundshme të shtetit federal, për çka thotë se duhet të mbajnë përgjegjësi ata që e kanë përkrahur Kushtetutën e vitit 1974. Qëndrimin e prerë të Titos kundër autonomisë së Kosovës, që u ofrua me Kushtetutën e vitit 1974, Titoja në këtë dokument e përforcon edhe me këto fjalë: “Me rastin e miratimit të Kushtetutës i kam thënë Bevcit (Eduard Kardelit) dhe Vlladës (Vlladimir Bakariqit) po edhe tërë komisionit kushtetues, ku më mbivotuan Kardeli dhe bashkëmendimtarët e tij, që për 3 deri në 4 vjet unë do t’i demantoj dhe do të dëshmoj që kam pasur të drejtë. Që kam pasur të drejtë e tregon edhe kjo gjendje në Kosovë por edhe në gjithë vendin.” Gjatë kësaj periudhe kohore, kundër Kosovës, kaq kategorik nuk kanë qenë as drejtuesit politik të Serbisë së asaj kohe, meqë në vitet 70 ishin në fuqi të ashtuquajturit “liberalët serbë” në krye me Marko Nikeziqin dhe me intelektualen e njohur, Llatinka Peroviqin.
Akuzat e Titos për udhëheqësit e Kosovës
Kur është fjala për kuadrot shqiptare, të Kosovës, Tito edhe pse i shfrytëzonte të gjithë kishte mendim negativ për pjesën dërmuese të tyre. Mendimi më denoncues i Titos është për Mahmut Bakallin, po edhe për Fadil Hoxhën: “Kam të dhënën që informatorë dhe oficerë të lartë të “Sigurimit” ligjërojnë marksizmin në Universitetin e Prishtinës, ndërsa kam marrë të dhëna që disa si Bakalli e Hoxha e të tjerë, kanë shërbimin e vet “privat”, jo vetëm në territorin e Serbisë, po edhe në republikat e tjera, e veçmas për shkak të shvercit me drogë nëpër limanet shqiptare. Në fakt, është e fshehtë publike që në marinën shqiptare ekziston një sektor i veçantë për shvercin e drogës”. Kështu ka thënë Titoja në takimin me kreun e armatës jugosllave në Karagjorgjevë më 29 dhjetor 1979, për udhëheqësit e lartë shqiptarë, njëri prej të cilëve, Fadil Hoxha, një kohë ka qenë nënkryetar i tij, ndërsa Mahmut Bakalli në atë kohë, kur Titoja e denonconte si kontrabandist droge, ka qenë kryetar i Lidhjes së Komunistëve të Kosovës. Natyrisht se realitetin e ka ditur Titoja se edhe sikur të kenë dashur të veprojnë ashtu udhëheqësit e Kosovës siç pretendon Titoja, këtë nuk do të mund ta bënin pa u marrë vesh nga pushteti i tij, por, Tito në këtë drejtim nuk ka zgjedhur mjete për ta quar deri në fund antishqiptarizmin e tij edhe përmes deklarimeve komprometuese për udhëheqësit shqiptarë, për tu bë me dije opinionit se përderisa udhëheqësit edhe nën Jugosllavi kanë kësi mendimesh e pretendimesh, merreni me mend se çka do të bënin shqiptarët tjerë po tu krijohej mundësia dhe tu jepej liria.
Cilat ishin raportet e Titos me Rankoviqin
Më tej në dokumentin e cituar Tito e vajton rënien e Rankoviqit duke u betuar se ka qenë kundër dënimit të tij. Dënimi i Rankoviqit, sipas Titos, erdhi nga komploti i Edvard Kardelit. Ndërsa, ndër shqiptarët e Kosovës ka vepruar miti sipas të cilit Titoja e pati rrëzuar Rankoviqin “për shkak të zullumit ndaj shqiptarëve”. Kjo aspak nuk është e vërtetë. (në stenogranet e Plenumit të IV të Brioneve, të botuara në mediet serbe, askund nuk përmendet zullumi ndaj shqiptarëve dhe as që përmenden fare shqiptarët). Prandaj miti për rolin gjoja proshqiptar të Titos në Plenumin e IV të Brioneve, është vetëm një gënjeshtër e kulluar. Si duket kjo mendësi në formë miti ka qenë i prodhuar nga shërbimet sekrete ushtarake, për ta glorifikuar figurën e Titos ndër shqiptarët e painformuar, i cili mendim fatkeqësisht ka pasur shumë sukses, duke menduar se vërtet Titoja e ka hequr Rankoviqin për shkak të zullumit të tij ndaj shqiptarëve.
Paralajmërimi i provokimit të kryengritjes shqiptare në Kosovë?
Gjithashtu në një pjesë të fjalës së tij para ushtarakëve në Karagjorgjevë Titoja thotë se në Kosovë po ndërtohen objekte luksoze me “pullaze nga argjendi” dhe kërkon të hapen hetime për këtë gjë. Natyrisht as ky pretendim nuk ishte i vërtet, por me këto konstruksione të Titos, dëshmohet se edhe përkundër faktit se Kosova ishte vendi më i pazhvilluar ekonomik në Jugosllavi ai nuk brengoset fare për parollën aq shumë të proklamuar të bashkim vëllazrimit e të barazisë mes kombeve e të kombësive. Duke e ditur realitetin e pabarazisë praktike të shqiptarëve në Jugosllavi, Tito në këtë fjalim paralajmëron edhe për rrezikun e kryengritjes shqiptare. Prandaj thekson: “Ne dimë pak për aktivitetet e emigracionit shqiptar, por shikoni shokë, ai emigracion po mbledhë “taksë” për shkollimin e shqiptarëve, që do të komandojnë atë që paralajmërohet shpesh “kryengritjen popullore” në Kosovë.” Kjo dëshmon se Tito para së gjithash ishte vetëm një kukull në duart e lobit serb të armatës jugosllave të dirigjuar nga Nikolla Lubiqiqi i cili më vonë do të luante rol shumë të fuqishëm edhe në ngritjen e Sllobodan Millosheviqit në pushtet. Për antishqiptarizmin e Titos, dëshmojnë edhe vet bisedat Titos që kishte me Josip Kopiniqin, ku pohon madje se në një rast i kishte kërkuar Rankoviqit që ta likuidonte fizikisht Edvard Kardelin, por se ky i fundit – Rankoviqi, kishte refuzuar ta likuidonte. Shumë historian dhe albanolog në Kosovë gjatë asaj kohe, kanë shkruar himne e ode për Titon, qoftë pa u thelluar shumë në realitetin ekzistues, qoftë me porosi të instrumenteve shterërore, apo edhe nga vetmjaftueshmëria e tyre, duke qenë të privilegjuar në shoqërinë shqiptare brenda shtetit jugosllav. Por historianët e ri nuk do të shkojnë gjurmëve të disa pleqve, të cilët shërbenin si instrumente dekoruese gjatë jugosllavisë moniste. Ata nuk kanë as nevojë e as arsye ta varrosin e as ta instrumentalizojnë karrierën e tyre shkencore për interesa të askujt, e aq ma pak për interesa të përfitimeve të disa pleqve të Kosovës.
