Nga Albert Vataj
Në një mëngjes të artë pranvere, kur qyteti i Tiranës sapo kishte nisur të merrte frymë me një ritëm që përzihej midis traditës dhe ëndrrave moderne, ndodhi një ngjarje që do të mbetej e ngulitur përgjithmonë në kujtesën kombëtare shqiptare: Martesa e Mbretit Zog I me Konteshën Géraldine Apponyi.
Ishte 27 prilli i vitit 1938 – një datë që pulsonte në zemrën e një Shqipërie të etur për stabilitet, përkohësisht të vetmin Mbreti kishte zgjedhur të kurorëzonte jo vetëm një bashkëshorte, por edhe një shpresë të re për vendin që e kishte ndjekur me besnikëri mes furtunash dhe sfidash. Në ceremoninë madhështore që mbërtheu kryeqytetin, Tirana u stolis me flamuj kombëtarë, me shallvara të ngjyrosura të vajzave të reja, me aromë dafinash dhe lule portokalli që i dhanë ditës një shije amfore të rrallë.
Géraldine, aristokratja e hijshme, me gjak hungarez dhe amerikan, mbërriti në krah të Mbretit me një sharm që prekte njëkohësisht kontinentalen dhe ëndrrën e re për Shqipërinë. E quajtur ndonjëherë me përkëdheli “Mbretëresha e Borës së Bardhë” për bukurinë e saj të brishtë dhe fisnikërinë natyrale, ajo u bë simbol i një elegance të pastër dhe të paqtë që rrallëherë e kishte parë ky vend.
Kostumi i saj i nusërisë ishte një himn delikatesë: një fustan i bardhë mëndafshi, me një vel të gjatë dhe të tejdukshëm që valëvitej lehtë mbi supet e saj të holla, duke e bërë atë të dukej si një figurë e dalë nga legjendat e vjetra të Evrope. Në kokë mbante një diademë me diamante – një dhuratë e Mbretit Zog – që shndriste nën rrezet e diellit shqiptar sikur vetë yjet të ishin thirrur për të bekuar këtë martesë.
Ceremonia u mbajt në Pallatin Mbretëror në Tiranë, e ndjekur nga elita politike shqiptare, përfaqësues të huaj diplomatikë dhe fisnikë nga mbarë Evropa. Orkestra mbretërore tingëllonte një himn solemn, ndërsa fjala “PO” u shqiptua me një solemnitet që përziente një dramë të brendshme kombëtare me një ëndërr personale. Në çdo gjest të Mbretit Zog lexohej një përpjekje për ta lidhur historinë e Shqipërisë me një botë që përtej kufijve të saj ndiente ende frymën e aristokracisë dhe trashëgimisë së lashtë.
Në oborrin e pallatit, fotografët kapën disa nga pamjet më prekëse të historisë shqiptare: buzëqeshjet e reja të Géraldine-s, përkuljen plot respekt të Mbretit para saj, shikimet që përshkruanin një lidhje të thellë midis detyrës dhe ndjenjës, midis dëshirës për të dashur dhe përgjegjësisë për të mbretëruar. Disa foto tregojnë Mbreteshën duke shtrënguar dorën e vogël të një fëmije shqiptar — një simbol i dashurisë që ajo do të ushqente për popullin e saj të ri.
Pas aktit solemn, Tiranë shndërrohej në një festë të zjarrtë popullore. Tupanët dhe çiftelitë kumbonin në rrugët e qytetit, gratë shtriheshin në valle të zjarrta ndërsa burrat këndonin këngë labe, përzier me emocionin që s’mund ta mbante dot brenda muret e zakoneve të lashta.
Por kjo nuk ishte thjesht një martesë mbretërore. Kjo ishte një përcjellje e heshtur e një shprese kombëtare – një shpresë për një jetë më të begatë, për një Shqipëri që do të hynte në shekullin XX me një fytyrë të re, të buzëqeshur, të dëlirë.
Në retrospektivë, martesa e Zogut dhe Géraldine-s është një nga ato çaste të rralla kur historia dhe ndjenja njerëzore shkrijnë kufijtë mes tyre. Ajo mbetet një testament i një përpjekjeje të sinqertë për të ndërtuar një jetë të re, për të përtërirë një komb dhe për të besuar, ndonëse për një moment të shkurtër, se dashuria mund të jetë mbretëresha më e fuqishme mbi të gjitha mbretëritë.
