Z. Henze, ju jeni një nga ekspertët e paktë të specializuar për Evropën Lindore dhe Ballkanin Perëndimor në Perëndim. Lufta në Ukrainë filloi një vit më parë. Ne duam ta përdorim këtë kohë për të folur për të ardhmen e Ballkanit.
Ju keni qenë pjesë e politikës dhe sipërmarrësve për një kohë shumë të gjatë! Kur u bë i njohur për ju emri Kosovë dhe çfarë përfaqëson për ju emri Kosovë?
Shihni, një pjesë e familjes sime janë tregtarë në tregtinë e verës dhe të pëlhurave, një pjesë tjetër ishin pronarë të mëdhenj tokash aktiv në tregëtinë bujqësore dhe pjesa tjetër ishin avokatë që nga fillimi i shekullit të 17-të dhe kishin lidhje biznesi në Ballkan që nga fillimi i shekullit të 19-të. Ballkani, si dhe e gjithë Perandoria Austro-Hungareze, ka qenë gjithmonë një problem në familjen time, ekonomikisht, kulturalisht, politikisht dhe familjarisht.
Gjithashtu kur një pjesë e familjes sime duhej të largohej nga Gjermania në vitin 1934 dhe pjesa tjetër e familjes në lindje u dëbua nga Evropa Lindore nga komunistët në vitin 1946 dhe u vra pjesërisht, gjithashtu kur një anëtar i familjes sime që u detyrua të shërbente në ushtrinë gjermane të vendosur në Tiranë ra në dashuri me një grua shqiptare dhe më pas u vra nga komunistët në Tiranë në vitin 1944, por megjithatë kontaktet nuk u ndërprenë as gjatë periudhës së komunizmit.
Në fillim të viteve 1990, familja ime ndihmoi shumë refugjatë të luftës nga Ballkani për të gjetur rrugën e tyre në Gjermani.
Unë vetë isha në qershor të vitit 1999 për disa javë në Kosovë për herë të parë si ushtarak gjerman. Pas kësaj kontaktet tona u intensifikuan sërish. Edhe pse deri më sot nuk kam arritur ta shikoj siç duhet Kosovën.
Kombi shqiptar më bën përshtypje, në fund të fundit ata janë një nga kombet kulturore më të vjetra, muzika dhe kuzhina juaj është fantastike, ju keni të rinj inteligjentë dhe të arsimuar, arsimimi i mirë është i rëndësishëm për shqiptarët, ju jeni me prejardhje nga ilirët. Evropa nuk do të ishte pa ju e imagjinueshme. Një traditë e madhe.
Dhe ju mund të luftoni për kauzën tuaj. Çfarë kanë vuajtur kaq shumë familje shqiptare në 30 vitet e fundit, e pabesueshme e megjithatë ju ngriheni gjithmonë.
Emri “Kosovë”, siç kam mësuar, më korrigjoni nëse gabohem, vjen nga fjala serbokroate “kos” që do të thotë mëllenjë. Emrin e ka marrë nga Fusha e Mëllenjës, peizazh të cilit i përkasin më shumë se dy të tretat e Republikës së Kosovës.
Është e habitshme që mëllenja e dashur, një zog këngëtar, duhet përdorur sot kundër kombit shqiptar si përfaqësues i konfliktit agresiv të serbëve në shekullin XXI dhe jo të turqve. Çfarë kthese groteske e historisë nga Beogradi.
Një betejë kundër turqve në vitin 1389 është përfundimisht pikënisja për konfliktet e sotme në Ballkan.
Serbët kanë vite që përpiqen të pushtojnë betejën kundër Perandorisë Osmane. Të formulojnë me të edhe arsyen legjitimuese të marrjes në zotërim të Kosovës dhe ta shfrytëzojnë për qëllime propagandistike.
Një nga gënjeshtrat e mëdha propagandistike të nacionalistëve serbë në Beograd në shekullin e 20./21. dhe një nga shkaktarët kryesorë të luftërave ballkanike të viteve ’90.
Fitorja osmane në betejën e Fushës së Mëllenjave kishte pasoja katastrofike për Ballkanin që vazhdon të jehoj edhe sot e kësaj dite.
Helmut Kohl, i cili studioi shkenca juridike dhe histori, një nga baballarët e mi politikë, njëherë tha, po citoj: “Ata që nuk e njohin të kaluarën nuk e kuptojnë të tashmen dhe nuk mund të krijojnë të ardhmen”. Me osmanët e pandalshëm u bënë përpjekje edhe për të fshirë pavarësinë e shteteve ballkanike dhe identitetin e tyre kulturor, ata u bënë vasalë të Perandorisë Osmane.
Beteja e Fushës së Mëllenjave mbetet megjithatë një kapitull brilant në historinë e Ballkanit.
Është një dëshmi e shpirtit liridashës të popujve të Gadishullit, të cilët kanë dhënë më parë prova të vendosmërisë së tyre për të zmbrapsur agresionin dhe për të mbrojtur pavarësinë e vendeve të tyre. Ky shpirt luftarak mbeti i pathyeshëm edhe pas disfatës.
Shembujt më interesantë dhe më të lavdishëm për këtë i dhanë shqiptarët, me rebelimin e tyre në vitet 1530-të (Gjon Kastrioti, Gjergj Arianiti, Bep Zenebishi, Nikollë Dukagjini etj.) dhe veçanërisht me luftën e madhe 25-vjeçare antiosmane të udhëhequr nga heroi kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu tregon patriotizmin e tij të zjarrtë, dashurinë e pakufishme për lirinë dhe pavarësinë e atdheut dhe gatishmërinë për të sakrifikuar gjithçka në emër të saj.
Për më tepër, kjo luftë e pavarësisë u zhvillua edhe në interes të vendeve të tjera evropiane të asaj kohe. Pyetja ishte nëse Evropa do të mbetet një kontinent perëndimor apo do të islamizohet. Në atë kohë, Ballkani ishte shtet i vijës së parë, ashtu si Ukraina sot.
Beteja e Fushës së Mëllenjave, ashtu si betejat e mëparshme të Maricës dhe Ploshnikut, mbeti një shembull i ndritshëm i bashkëpunimit ballkanik, një nga betejat e mëdha evropiane për ruajtjen e kulturës evropiane.
Nuk ishin sllavët, serbët. Ishte një bashkëpunim i të gjithë popujve ballkanikë.
Përballë rrezikut të përbashkët, princat ballkanikë, të mbështetur nga masat e popullit, hoqën dorë nga grindjet, ambiciet feudale dhe interesat partikulariste për të bashkuar forcat e tyre kundër pushtuesve të huaj.
Nëse historia është siç thuhet mësuese e jetës, ky është mësimi më i rëndësishëm që mund të nxirret nga këto ngjarje dhe në të njëjtën kohë një nga aspektet më pozitive; në betejën e Fushës së Mëllenjave u bashkuan forcat e armatosura të serbëve, shqiptarëve, boshnjakëve, bullgarëve dhe arumunëve.
Mendoj se kjo është ajo që duhet të marrim me vete nga historia. Kroacia, Bullgaria dhe Sllovenia tashmë kanë ecur përpara.Bashkimi i vendeve të Ballkanit mund të bëhet vetëm së bashku në Bashkimin Evropian, bëhet fjalë për një komunitet me të drejta të barabarta. Evropa pa Ballkanin nuk ka themel kulturor. Ballkani është Evropë dhe Evropa është Ballkan.
Me hyrjen e vendeve të Ballkanit në BE, beteja e Fushës së Mëllenjave do të fitohej edhe pas 634 vitesh dhe e ardhmja e kombeve ballkanike do të sigurohej.
Shqiptarët e Kosovës e duan shumë Gjermaninë, por edhe shpresojnë në mbështetjen e saj në zhvillimin e historisë së saj! Pse Angela Merkel hezitoi të takohej me politikanët kosovarë por edhe të vizitojë Kosovën?
Për këtë duhet të pyesni Angelën. Unë u njoha me të për herë të parë në gusht të vitit 1989 në Templin në abacinë e babait të saj, kur ende ekzistonte RDGJ, ne ishim atëherë si studentë nga Lindja dhe Perëndimi, duke udhëtuar për një javë në veri të RDGJ, së bashku me studentët pastorë Dietrich dhe Gauck. Gauck më vonë u bë President dhe Angela kancelare i Republikës Federale të Gjermanisë. Ka qenë një javë tërheqëse. 4 muaj para fitores ndaj komunizmit në bllokun lindor.
Vetëm kaq, Angela Merkel nuk ishte një grua e politikës simbolike dhe e publikut të madh, ajo më së shumti punonte në fshehtësi dhe në dialog të drejtpërdrejtë. Ajo ishte dhe është një grua që u formua nga studimet e saj në fizikë, shtëpia e saj familjare e krishterë dhe jeta e saj në RDGJ-në. komuniste. Analiza dhe veprimi i qartë, i heshtur dhe dëshira e theksuar për liri ishin parametrat përcaktues të veprimeve të saj. Kjo ndonjëherë është e dobishme dhe ndonjëherë është mënyra e gabuar. Ajo gjithashtu bëri shumë gabime, kjo është njerëzore. Sidomos kur shoh mentalitetin e njerëzve në Ballkan, politika simbolike, që nënkupton kontaktin e drejtpërdrejtë me njerëzit, është elementare për zhvillimin dhe zbatimin e mëtejshëm të çdo strategjie politike. Kjo shpesh mungonte, taktikisht, por operacionalisht ajo ishte e fortë.
Ajo ishte në Prishtinë pak para Krishtlindjeve të vitit 2011 dhe u takua me Thaçin në atë kohë.
Angela më pas u angazhua intensivisht për Kosovën, kujtoj vetëm refuzimin e qartë të anëtarësimit të hershëm të Serbisë në BE, qindra milionë euro që i vumë në dispozicion të Republikës së Kosovës pa kërkuar asgjë në këmbim apo të shoqëruar me pagesë për blerjen e shërbimeve nga Gjermania, nuk ishte një transaksion kompensimi, siç kanë bërë vendet e tjera.
Mbaj mend mbështetjen në luftën e vitit 1999, pa ne gjermanët e kishim neutralizuar tërë mbrojtjen ajrore të serbëve, ndër të tjera nuk do të kishte sot Republikë të Kosovës.
Gjithashtu mbështetja e vazhdueshme e politikës së jashtme, për ndërhyrjen shumë të qartë gjermane në 2018, e cila pengoi shpërbërjen e Kosovës duke penguar angazhimin e: Grenellit/Trumpit dhe Vuçiçit/Putinnit si dhe të Ramës/Tiranës.
Pozicionimi i qartë i Gjermanisë për Procesin e Berlinit dhe refuzimi i qartë i procesit integrues jugosllavo-rus të personave Putin-Vuçiç-Rama, Procesi i Hapur Ballkanik, si dhe ringjallja e Procesit të Berlinit 2021 janë arritje të mëdha të Gjermanisë dhe u inicuan nga Merkel.
Deri më tani rreth 350.000 kosovarëve në republikën tonë u kemi dhënë mundësi për të jetuar dhe familjeve të tyre për një të ardhme dhe kosovarët janë integruar mirë.
Por sigurisht që ka edhe gabime masive të bëra nga gjermanët. Qasja dhe trajtimi i Vuçiçit, përfshirë atë të mikut të tij, Ramës, ishte i gabuar. Por më shumë për këtë më vonë.
Më kujtohet vetëm ish-kryeministrja e Izraelit, Golda Meir, të cilën, meqë ra fjala, e adhuroj shumë, e lindur në Kiev, e cila dikur tha me të drejtë: “Shtetet që duan të vrasin,nuk mund të negociojmë me ta”. Kompromiset janë gjithmonë të drejta dhe të rëndësishme në situata konflikti, askush nuk e ka në dorë të vërtetën absolute. Por ka edhe kompromise të kalbura që stabilizojnë një regjim dhe në fund çojnë në edhe më shumë kërkesa nga regjimi. Ne aktualisht po e përjetojmë këtë në Ukrainë me rusët. Aventura në Krime në 2014 dhe përfshirja gjermane, tregtia e gazit me Rusinë midis Perëndimit dhe Rusisë, përpjekja për këtë politikë paqeje ishte një kompromis i kalbur dhe çoi drejtpërdrejt në konfrontim në 2022.
Në këtë rast, kjo vlen edhe për autokratin Vuçiç, ai ishte ministër i brendshëm i kriminelit të luftës Millosheviç dhe ishte përgjegjës për trupat e ministrisë së brendshme të Serbisë gjatë luftës në Kosovë. Jam i habitur që njeriu që mban përgjegjësi politike për torturuesit serbë në luftën e Kosovës nuk është ende në Hagë. Millosheviç nuk ishte personi i vetëm përgjegjës në qeverinë e tij. Nuk mund t’i besosh Vuçiçit, ai nuk është i aftë të kënaqet.
Ka edhe një gabim tjetër që bëjmë ne gjermanët. Ne ju mbështesim me shumë miliona para nga tatimet e kombit gjerman në rindërtimin e Republikës së Kosovës dhe në të njëjtën kohë ju ofrojmë mjekëve dhe infermierëve të rinj kosovarë si dhe akademikëve të tjerë punë në Gjermani dhe kontribuojmë në destabilizimin e rajonit përmes humbjes e kokave dhe përfundimisht shkatërrojmë.
Por, Kosova ka nevojë për të rinj, por edhe të rinjtë kanë nevojë për një të ardhme ekonomike të njohur në Kosovë, dhe për këtë duhet të punohet më konkrete.
OJQ të financuar mirë dhe prezantime Powerpoint. Prezantimet e qeverisë Kurti nuk krijojnë vetëm perspektivë ekonomike dhe sociale. Në Kosovë flitet shumë dhe shumë pak veprohet.
Ekonomia dhe jo OJQ-të duhet ta bëjnë këtë, shteti duhet vetëm të sigurojë kuadrin rregullator dhe të mbrojë më mirë investimet.
Në Gjermani këtë e quajmë ekonomi sociale e tregut dhe mund të zbatohet edhe në Kosovë. Thjesht duhet të lini ekonominë dhe investitorët të bëjnë punën e tyre, gjithçka tjetër do të vij vetë.
Si e shihni zhvillimin politik të ngjarjeve, sidomos këto ditë kur ka presion të madh për themelimin e Shoqatës së Komunave Serbe në Kosovë? Kosova ka vuajtur shumë dhe tani ky presion është një peshë e rëndë për ta sepse serbët po kërkojnë një mundësi tjetër për ta bërë Kosovën një shtet jofunksional?
Që nga viti 1991 është bërë e qartë se qeveria qendrore jugosllave e dominuar nga serbët nuk ishte e përgatitur të pranonte shpërbërjen e shtetit multietnik të dëshiruar nga shumica e republikave pa marrë kundërmasa të dhunshme.
Ndërsa Sllovenia dhe Kroacia ishin në gjendje të grumbullonin mjaftueshëm substancë të tyre për të vërtetuar pretendimet e tyre për sovranitet, dhe udhëheqja jugosllave kuptoi shpejt se ato nuk do të mjaftonin për të parandaluar shkëputjen, situata në Bosnje-Hercegovinë ishte tashmë e ndryshme: e fortë ekonomikisht – Interesat industriale, afërsia relative me bazën strategjike dhe përbërja multietnike e popullsisë me një grup të fortë etnik serb ishin arsyet kryesore të përpjekjes së dhunshme të udhëheqjes jugosllave për ta mbajtur këtë republikë në federatën shtetërore, me ekzekutimin e krimeve masive të luftës nga qeveria në Beograd.
Komuniteti ndërkombëtar ndërhyri vetëm pasi shkeljet e të drejtave të njeriut në Bosnje, të cilat tashmë njiheshin nga Sllovenia dhe Kroacia, u përshkallëzuan dhe më në fund u kërcënua shfarosja e një pakice të tërë etniko-fetare.
Marrëveshja e Dejtonit në vitin 1995, e cila më në fund njohu sovranitetin e Bosnjës nga të gjitha anët, erdhi vetëm pasi Perëndimi kishte ofruar mbështetje ushtarake për Kroacinë dhe muslimanët boshnjakë dhe ndërhyri në vetë konfliktin. Para kësaj, angazhimi i OKB-së në formën e masave diplomatike dhe forcës paqeruajtëse UNPROFOR kishte dështuar në rrethana kthjelluese dhe ndonjëherë dramatike.
Siç dihet, gjërat ishin edhe më të komplikuara në rastin e Kosovës: Ish-republika përbërëse u inkorporua në republikën serbe në vitin 1987 dhe udhëheqja serbe ushqeu sistematikisht mitin e zemrës historike serbe. Shumica shqiptare u privua masivisht nga e drejta e të drejtës.
Përveç kësaj, duke pasur parasysh shumicën shqiptare në Kosovë dhe në dritën e paqëndrueshmërisë relative të mjedisit shtetëror, e cila ishte bërë veçanërisht e dukshme në Shqipëri në vitin 1997, si dhe pakicave të rëndësishme shqiptare në Maqedoni, për shembull, komuniteti ndërkombëtar u përball me këtë problem, se një konflikt i përshkallëzuar në Kosovë de facto vuri në pikëpyetje stabilitetin e të gjithë rajonit në një masë të paprecedentë.
Komuniteti ndërkombëtar fillimisht reagoi me përpjekjet e ndërmjetësimit diplomatik, të cilat në fund duhej të përforcoheshin me kërcënimin e përdorimit të forcës ushtarake për shkak të qëndrimit të palëkundur të Serbisë.
Si rezultat, qeveria jugosllave ndoqi një strategji dypjesëshe: përshpejtimin e krijimit të një fakti të kryer në Kosovë dhe vonimin e masave nga bashkësia ndërkombëtare.
Sot mund të merret si e mirëqenë se negociatorët serbë në Rambuje nuk kishin mandat për të pranuar një zgjidhje miqësore perëndimore, ndërsa në Kosovë filloi “Operacioni Patkoi”, i cili kishte për qëllim edhe shtypjen e UÇK-së dhe krijimin e zonave “të pastra” etnike pra fakti i kryer.
Në të njëjtën kohë, ishin llogaritjet serbe se një mandat i Këshillit të Sigurimit të OKB-së, i cili përgjithësisht konsiderohej i nevojshëm për ndërhyrje ushtarake nga komuniteti ndërkombëtar, nuk do të vinte për shkak të mbështetjes së aleatit në Moskë. Vetëm kur operacioni i NATO-s e bëri të qartë se Gjermania dhe SHBA deklaruan se kjo padyshim nuk po funksiononte, se qëllimet e tyre strategjike nuk ishin më të arritshme, se aleanca nuk mund të ndahej dhe se kërcënohej shkatërrimi i tyre ekzistencial, ata devijuan.
Nga këto përvoja mund të nxirren disa mësime:
1. Përvojat nga proçeset e asaj kohe dhe zhvillimi në Ukrainë janë se forca ushtarake është të paktën ende e nevojshme në Evropën e shekullit të 21-të për të ndaluar dhunën kundër pakicave dhe shkeljen e të drejtave të njeriut. Kjo vlen veçanërisht për Ballkanin.
2. Serbët donin të pengonin zgjedhjet lokale në veri të Kosovës, të cilat u bënë të nevojshme pasi të gjithë zyrtarët serbë u larguan nga institucionet kosovare në fillim të nëntorit 2022. Ata u tërhoqën si nga parlamenti ashtu edhe nga qeveria. Katër kryetarët e bashkive në veri të vendit kanë dhënë edhe dorëheqje. Disa qindra policë serbë u larguan nga forca policore kosovare, ashtu si edhe gjyqtarët serbë që nuk punojnë më në veri të Kosovës.
Bojkoti i institucioneve kosovare ishte një reagim ndaj planit të Albin Kurtit për ndalimin e targave të lëshuara nga autoritetet serbe në Kosovë dhe shkëmbimin e tyre me ato kosovare. Për Kurtin, kjo është një çështje themelore e “reciprocitetit”, sepse Serbia nuk i pranon targat kosovare; për presidentin Vuçiç dhe serbët e Kosovës bëhet fjalë për përgatitjen e “spastrimit etnik”.
Ndërkohë, qeveria në Prishtinë i ka shtyrë të dy projektet – zgjedhjet lokale dhe vendosjen e targave të reja – ndoshta nën presionin e BE-së dhe mbi të gjitha të SHBA-së. Tani edhe Perëndimi po kërkon që Serbia të zbusë tensionin. Por për momentin nuk duket kështu. Duke parë zhvillimet në vitet 1990, mund të shohim shumë mirë se Perëndimi po bën të njëjtat gabime. Besohet se Beogradi po dorëzohet, por nuk është kështu. Ashtu si Putini, Vuçiç është meqë ra fjala shumë direkt në stategjinë e tij.
vazhdon…
