Juxhin ABDIU
“Përndritem, pambarimit”, kjo është poezia Pambarimi nga Giuseppe Ungaretti. Po e përmend këtë poet, baba të hermetizmit sepse boshti përgjatë të cilit do të rrotullohem është pikërisht: Evolucioni i Giuzzepe Ungaretti-t në lirikën Mattsson.
Poezia e Mattsson udhëheq duke rrugëtuar drejt valës së gjatë, të lodhshme dhe intensive të vetë ekzistencës së njeriut, si në vetmi ashtu edhe si qenie sociale. Mbart kështu me vete çdo problem mbi supet e poemës duke e revolucionizuar atë, si një regjistër të dendur. E shohim këtë lirikë ashtu siç observojmë një copë toke ku shfaqen sedimente, ndjenjat e qenies njerëzore, të gjitha shtresat e kënaqësisë së tij, të tijës vuajtje, lëvizjet e tij, ato që e kanë bërë të lëvizë, atë dhe asnjë tjetër , në kilometra të hapsirës, në vite të kohës, për të përfunduar me një vision qesharak: një qenie sensible që e sheh historinë e jetës së vet si një makinë naftë-nxjerrëse.
E konsideroj poezinë Mattsson si një evolim të Ungarettit, një përmirësim të tij, ashtu sikurse Platoni perfeksionoi filozofinë e Sokratit. Poezia e Anna Mattsson ka nevojë për një lexues të përzgjedhur, të specializuar, mos lejoni t’ju mashtrojë. Mesazhet e saj nxjerrin të vërteta, që ndonjëherë bëjmë kinse se nuk I kuptojmë sepse Mattsson na prek, na përvëlon si një copë hekuri i nxehtë që prek lëkurat tona. Kjo lirikë hedh poshtë teatrin e Greqisë së lashtë, duke kërkuar që të hedhim poshtë parkat që mbajmë me një fanatizëm diktatorial në garderobat tona.
Nga ana e shtyllave të strukturës, lirika që po analizoj është më e zhvilluar se ajo e Ungarettit. Gjejmë gjithnjë thyerjen e metrikës klasike. Vargjet janë të konceptuara si një katalog i emocionuar, i përditshëm dhe i përpiktë. Fjalët që përdoren shkaktojnë një trazim koshience, dhe lidhja e ideve drithëron. Shoqëria jonë ka nevojë për një mësuese të tillë, një femër që dashuron qenien njerëzore dhe merr frenat e heroizmave.
Mbase vështrimi mund të duket i ftohtë. Por duhet të shohim përtej këtyre elementeve të ftohta, gjë që tek Ungaretti nuk e bëjmë dot. Pas këtyre kristaleve ka linja të limituara ndjenjash, të forcuara nga qenia qesharake. Pas këtyre kristaleve ka frikë, por ka jetë. E pas këtyre kristaleve, pas jetës ka gjithnjë një fund. Ky fund gërshetohet bukur me do elemente natyre që na vënë ne, lexuesve, në mes një hapësire pa na dhënë mundësi të kontrollojmë muskujt, na vendos në një bllokim, të errët, të ndritshëm, me ngjyra, me gjak. Shoqëria jonë ka nevojë për Anna Mattson. Poezia Mattsson është një shpatë Domokleu që kërcen mbi kokat tona, duke ngritur pikëpyetje e pendesa, duke na bërë të biem gjithnjë në dashuri me artin. Për ta mbyllur Martin Camaj thotë: “Do të vdes midis njerëzve që janë, Gjithnjë plot, Kështu që në funeralin tim shërbeni,Vetëm kafe të hidhur”./InfoPressAlbania/
