Nga Agron PREBIBAJ
Kjo është një poezi e ardhur mjaft mjeshtërisht nga Gjin Progni, shumë e gjetur në aktualen, me vargje që tjerrin një simbolikë të hollë. Zanat, këto qënie të mitologjisë shqiptare, përfaqësojnë të bukurën, forcën, madhështoren, të dëlirën.
Autori vendos disa fjalë si: zanë, gur, vaj, dëgjim.
Përmes tyre shtjellohet një ide-mesazh i përkuptueshëm: sa kohë nuk do njohim të pastrën, të bukurën, idealin, atëherë forca(guri) do dobësohet, vaji i së bukurës prej moskuptimit do na hidhet si helm në damarë, e ne do shkonim pafundësisht duke u bërë si qënie të rëndomta(ku gomerët pëllisnin, dhelprat hanë lepuj, nënkupto: dinakëria e ha frikën, po kurrë nuk e rrit burrërinë).
Poeti Gjin Progni është një poet që thur vargje plot kuptim dhe që qëllojnë në shenjë, duke zbërthyer etnopsikologjinë e njeriut të sotëm, që shënon bjerrjen nga tradita dhe humbjen e vlerave të qënësishme, që duhet, doemos, të sillen si pikamë dhe të evidentohen.
Vargu i tij krijon detyrimisht forcën e sintezës së mendimit dhe sjell pamje tronditëse të njeriut që duhet të jetë i ndërlidhur në kohë, por që në kohët moderne humbet këtë shkëputje dhe kështu denatyrohet dhe merr forcën e një grotesku donkishotesk.
Duke u nisur nga kjo poezi, mund të mësojmë shumë dhe të ndalemi te Zanat jo në kuptimin folklorik, por të sillemi drejt tyre me një qasje simbolike-realiste,duke kuptuar pikërisht atë që quhet e bardhë,e pastër, kurajoze dhe mobilizuese në shpirtin tonë.
E ndërtuar mbi bazën e një antiteze të fuqishme, poezia na sjell një konotacion mbresëlënës, me pak vargje, flet më tepër se një leksion i tërë, mbi nevojën sesi duhet të qëndrojë njeriu i sotëm në respektimin e atyre vlerave të kahmotshme, duke iu ruajtur gërryerjes së modernitetit i cili huton në bartjen e antivlerave dhe absurdit të tij, që krijon amulli e mosbesim, ku vlera përzihet me antivlerën dhe raportet ndryshojnë e kështu kthjelltësia e horizontit mbushet me retë e zhgënjimit e hamendësimit.
Poeti kërkon kthjelltësi dhe qëndrueshmëri në vlera, pa mohuar të sotmen.
*******************
ZANAT
Zanat,
në rrah të keq
vajtonin.
Shpresa
kishte humbur!
Shkami i fisit,
që datonte ditëvdekjet,
rrëzoi
gurë njoftimi,
si nëpër mote,
por askush s’e besoj njoftimin.
Nga qielli
në tokë
u ulën
zogjtë
e
çukatnin dhenë.
Ogur
për mot
të lig …
Edhe pse zanat
nuk e pranë
vajin
as ditën,
as natën,
kërkush nga fisi im
nuk ndali
me ndigjue
vajin e zanave.
Dhe fluturakët
në qiell fluturonin,
si në zakon.
Gomerët
pëllisnin,
si në zakon.
Qentë
lehnin,
si në zakon.
Dhelpnat
hanin lepuj,
si në zakon
e lepujt
bar hanin,
si në zakon.
Zanat
me vajtue
kush i bani?!
Zanat
mbetën
tuj vajtue
në rrah të keq.
. . .
Arbënorët
mund t’ua ndalin
vajin
zanave.
#Gj.Progni
