“Një heshtje që bërtet fort – Gjendja e shëndetit mendor dhe rritja alarmante e vetëvrasjeve”
Në një realitet ku teknologjia po na lidh më shumë se kurrë, njerëzit ndihen gjithnjë e më të vetmuar. Sot, më shumë se kurrë, po përballemi me një realitet të dhimbshëm: të rinj e të moshuar, individë të grupmoshave të ndryshme, po i japin fund jetës së tyre. Dhe kjo nuk është më vetëm statistikë – është një thirrje për ndihmë që shpesh mbetet e padëgjuar.
Shëndeti mendor, për dekada i anashkaluar, tani del në pah si një nga sfidat më të mëdha shoqërore. Depresioni, një nga çrregullimet më të përhapura, po përhapet si një epidemi e heshtur, shpeshherë e padukshme deri në momentin kur bëhet shumë vonë. Ai nuk ka fytyrë të vetme – shfaqet si mungesë interesi, ndjesi boshllëku, vetëizolim, vështirësi në përqendrim, ndjenja fajësie, ose thjesht si lodhje e pashpjegueshme. Dhe kur nuk trajtohet, mund të çojë në humbjen e vetë kuptimit të jetës.
Faktorët janë të shumtë – trysnia sociale, varfëria, papunësia, dhuna në familje, bullizmi, mungesa e përkujdesjes psikologjike në shkolla dhe komunitete, dhe mbi të gjitha: stigmatizimi i sëmundjeve mendore. Shpesh, njerëzit nuk kërkojnë ndihmë sepse kanë frikë të mos gjykohen apo të duken të dobët. Por shëndeti mendor nuk është dobësi – është njerëzore.
Të flasim për depresionin dhe vetëvrasjen nuk nxit aktin – përkundrazi, e parandalon atë. Sepse fjalët, ndonjëherë, janë shpëtim.
Le të mos presim që të dëgjojmë përsëri: “Dukej mirë, nuk e prisnim kurrë…” Le të bëhemi sytë, veshët dhe zemrat e njëri-tjetrit. Sepse çdo jetë që humbet për shkak të vuajtjes së padukshme është një dështim kolektiv.
Në shoqërinë tonë, ende mbizotëron një bindje e rrënjosur thellë: shëndeti mendor nuk është “i vërtetë” si sëmundjet e trupit. Ai trajtohet si një dobësi, një turp, një çështje që fshihet. Kjo tabu kulturore dhe sociale është vetë një plagë që mban të heshtur shumë individë, që nuk guxojnë të flasin për atë që përjetojnë.
“Mos e përmend, do të të shohin si të çmendur.”
“Pse të shkosh te psikologu, s’je i sëmurë.”
“Ti ke gjithçka, s’ke pse mërzitesh.”
Këto fraza – që ndoshta shumë i kemi dëgjuar ose thënë pa dashje – janë armiqtë më të mëdhenj të parandalimit të vetëvrasjeve dhe të shërimit mendor.
Por, si mund ta thyejmë këtë tabu?
1.Duke folur.
Normalizimi i temës fillon kur njerëzit e zakonshëm – jo vetëm profesionistët – flasin hapur për ndjesitë, vështirësitë dhe përvojat e tyre. Kur një person i njohur, një prind, një mësues, një i ri thotë: “Kam kërkuar ndihmë dhe më ka ndihmuar”, krijohet një precedent që lejon të tjerët të bëjnë të njëjtën gjë.
2.Duke edukuar – që në bankat e shkollës.
Fëmijët dhe të rinjtë duhet të mësojnë që në moshë të vogël të identifikojnë emocionet, të flasin për to, të kuptojnë çfarë është ankthi, çfarë është depresioni, dhe se të kërkosh ndihmë është një akt force, jo dobësie.
Një orë edukimi emocional në javë në çdo shkollë – është një investim në jetë njerëzore.
3.Duke formuar prindërit dhe familjet.
Prindërit shpesh nuk dinë si të reagojnë kur fëmija i tyre shfaq vështirësi emocionale. Ata mund të ndihen fajtorë, ose ta injorojnë duke menduar se është një fazë. Por edukimi i prindërve për shëndetin mendor duhet të jetë pjesë e sistemit arsimor dhe social.
4.Duke i dhënë zë përvojave reale.
Media duhet të jetë një aleat i fuqishëm – jo për të shokuar publikun me raste tragjike, por për të treguar se çdo jetë ka vlerë, dhe se shëndeti mendor është pjesë e mirëqenies.
Programet televizive, rrjetet sociale, podcast-et dhe fushatat duhet të nxiten të trajtojnë këto tema me dinjitet, ndjeshmëri dhe edukim.
- Duke ndërtuar kultura të reja të mirëkuptimit.
Të gjithë kemi rolin tonë në thyerjen e kësaj tabuje. Në vend që të themi:
“Çfarë ke që je kaq i mbyllur?”,
le të mësojmë të themi:
“Jam këtu. Më intereson si ndihesh. A mund të të ndihmoj?”
Në fund të ditës, vetëvrasja nuk është zgjedhje, por pasojë e një vuajtjeje të pashprehur dhe të papranuar. Dhe nëse duam të jemi një shoqëri që mbron jetën, nuk mjafton ta dënojmë aktin – duhet të krijojmë kushte që e bëjnë të panevojshëm.
Thyerja e tabusë fillon nga secili prej nesh. Me fjalë, me veprime, me guximin për të dëgjuar dhe për të folur.
Msc.Marsela Lekli
Psikologe / Psikoterapiste
