Nga, Prele MILANI
Shkrimtar& publicist
(Në këtë konkurs kur do ftohen zonat e tjera të xhubletes?!Rëndësi ka xhubleta me e kompletuar jo çika)
Në Kelmend, aty ku qielli ulet mbi supe malesh dhe retë fshihen pas kreshtave si në prehërin e një nane të përjetshme, prej mbi tridhjetë vitesh zhvillohet një ngjarje që tashmë ka marrë përmasat e një rituali kulturor — “Mis Bjeshka”.(Që shqip dihej të thirrej Mbretëresha e xhubletes) Në këtë spektakël, dy thesare të rralla shfaqen krah për krah: madhështia mbretërore e bjeshkëve tona dhe Xhubleta, veshja më e vjetër e grave në Europë, e ruajtur me dinjitet e fisnikëri të pandryshuar nga shekujt.
Por Xhubleta nuk është e lehtë për t’u përkëdhelur. Ajo ka krenarinë e saj të lindur. Nuk duron zbukurime të huaja, as “xhinga migla” të pëlhurta, as këpucë me taka të importuara, as brezare mëndafshi e rroba të stampuara. Njësoj si një kështjellë me gurë ciklopikë që e ndjen fyerjen kur i shtojnë tulla moderne e çati llamarine, edhe Xhubleta kërkon ambientin e saj natyror, fjalët e pakta dhe shoqërinë e denjë.
Në këtë paradë nuk duhet të hyjë as sentimentalizmi i lehtë e as mburrja boshe mediatike. Një sy i qetë, i stërvitur, me gjakftohtësinë e etnografit, dallon aty disa “lule lajme” të mbjella për efekt vizual, por që largojnë nga misioni themelor: ruajtja e tipologjisë autentike. Një studiues stoik nuk do t’ia lejonte as mirushave pranverore hyrjen në këtë tapet të gjelbër, nëse ato nuk mbartin Xhubletën e vërtetë.
Ky manifestim nuk duhet të bjerë në grackën e komercializmit. Në të duhet të marrin pjesë jo vetëm bijat e Malësisë së Madhe, por edhe ato të Dukagjinit, Pukës dhe Malësisë së Gjakovës — hapësira ku Xhubleta ka mbijetuar, duke u përcjellë nga nënë në bijë si amanet i shenjtë.
Duhet falënderuar çdo dorë e artë që e ka endur, ruajtur e rikthyer në jetë këtë simbol të identitetit tonë, në një kohë kur globalizmi tenton t’i fshijë kufijtë kulturorë. Sepse Xhubleta nuk është vetëm veshje: ajo është gur themeli i kujtesës sonë, kënga e heshtur e grave që kanë mbajtur mbi shpinë jo vetëm barrën e punës, por edhe fisnikërinë e kombit.
Nëse e humbim misionin e saj, do të kemi humbur jo një kostum, por një pjesë të shpirtit tonë. Dhe shpirtin, ndryshe nga rrobat, nuk e qep dot më askush.Ne këtë konkurs rëndësi ka jo kush është Çika ma e bukur por kostumi me i kompletuar.
