Nga, Ferit Hoxha*
Shqipëria ka qenë gjithmonë nën trysninë e pushtimeve të huaja e duke qenë se në mbrojtje të saj kishte vetëm bijtë e vet dhe asnjë përkrahje tjetër, ata ishin të detyruar t’i dilnin për zot e mos ta linin të nëpërkëmbej atdheun e tyre.
Të shumtë janë ata që luftuan dhe dhanë jetën për vendin, të shumtë janë ata që morën merita për veprën e tyre, e gjithashtu po të shumtë janë edhe ata që mbetën të heshtur e që për meritat e tyre i vlerëson tjetërkush edhe pse jo me dekorata e me medalje qeveritare, por që me me bëmat e tyre zunë një vend të rëndësishëm e emri i tyre përmendet gojë më gojë dhe në vargje këngësh, sepse populli ynë ka ditur t’i këndojë e të nderojë trimat e tij.
Ashtu si dhe në të gjithë Shqipërinë edhe nga zona e Bendës e cila përfshin një pjesë të madhe të Malësisë së Tiranës dhe të Krujës, kanë marrë pjesë në luftën e Shkodrës gjatë viteve 1912-1913 shumë luftëtarë patriotë dhe atdhetarë, ndër të cilët edhe Dervish Bajram Tarja, emri i të cilit është krenari e zonës dhe jo vetëm.
Një pjesë e këtyre luftëtarëve kanë dhënë jetën gjatë kësaj lufte, por historia e Dervish Tares nga fshati Murrizë, Zall-Bastar-Tiranë, (Krahina e Bendës), është paksa më e ndryshme nga luftëtarët e tjerë. Dervishi është personi që ka shqyer me dhëmbë flamurin malazez e në vend të tij vendosi flamurin shqiptar dhe për këtë arsye është caktuar “Mbajtësi i Flamurit” gjatë periudhës së zhvillimit të kësaj lufte.
Sigurisht që ky është një vlerësim mëse i merituar, sepse vetëm njerëz të tillë si Dervish Tarja mund ta bënin një akt të tillë. Për këtë akt heroik të kryer, Ai është quajtur “BISHA E MALEVE”.
Pas mbarimit të luftës iu dhurua flamuri që ta vendoste te Hani i tij në Qafë Murrizë, të cilit iu vu dhe emri “Hani i Bajraktarit”.
Pra, nga viti 1913, fisi Tarja u quajt Fisi i Bajraktarëve të Bendës.
Theksojmë, se ky Han ishte godina ku priteshin dhe përcilleshin udhëtarë (shtegtarë) të shumtë që vinin nga Jugu për në Veri-Lindje të Shqipërisë dhe anasjelltas. E veçanta ishte se këta udhëtarë të cilët shpeshherë vinin se bashku me kafshët dhe bagëtitë e tyre, qëndronin dhe ushqeheshin pa pagesë nga Fisi Tarja. Kjo pra ishte një shtëpi që njihej nga të gjithë ata që kalonin nga kjo rrugë, ku prej dekadash njihet si Ruga e Dibrës, sot Ruga e Arbërit.
Për bujarinë, mikpritjen dhe humanizmin, shtëpia e Tares është shquar brez pas brezi e deri në ditët e sotme, kjo falë zemërgjersisë së tyre, si dhe pozicionit të shtëpisë në Qafën e Murrizës dhe në anë të rrugës kryesore, ku kalimtarët që gjenden në vështirësi, menjëherë u drejtohen për ndihmë familjarëve të Fisit Tarja, si për vete dhe për kafshët shtegtare, e në raste të veçanta deri në shpëtimin e jetëve.
Historia e kësaj familjeje vazhdon më tej me akte dhe heroizma të tjera. I biri i Dervishit, Bajrami, mori pjesë në Luftën e Dytë Botërore, si luftëtar në çetën e Abaz Kupit e deri në pozicionin si zëvëndës i tij.
Pas luftës, Bajrami nuk pranoi që të bashkohej me idetë komuniste, duke u qendruar besnik parimeve të tij. Për këtë arsye, Dervish Tares iu dogj shtëpia dhe u internua familjarisht në Berat, ku atje ndërroi jetë, e për fat të keq edhe sot e kësaj dite nuk i dihet as varri se ku prehen eshtrat e tij.
Të birin Bajramin, i cili mori pjesë në luftë për çlirimin e Shqipërisë për arsyet e mësipërme e burgosën në Burgun e Tiranës, ku pas disa muajsh gjeti edhe vdjekjen, duke u pushkatuar pa gjygj.
Fakti që Bajrami nuk u arratis edhe pse i kishte mundësitë (si shumë të tjerë), do të thotë se bindjet e tij nuk ishin në dëm të Atdheut. Ai qëndroi deri në momentin e arrestimin në shtëpinë e tij me armë në brez, por qëndresa dhe besnikëria e tij, i kushtoi shumë, vetë atij si dhe internimin e persekutimin e familjes, një persekutim jo i merituar për një familje atdhetare, fisnike e punëtore si ajo e Dervish Tares. Nga dëshmitarë të atëhershëm vërtetohet shumë qartë se Bajrami edhe pse nuk u pajtua me idetë komuniste, luftoi deri në fund kundër pushtuesve dhe kurrë nuk i përleu duart me gjak. Ai ishte një atdhetar i vërtetë që mbi të gjitha kishte Flamurin Shqiptar, por pa yll.
Veprimtaria e Dervish dhe Bajram Tares, është vërtetuar edhe nga dokumeta të lëshuara nga dikasteret përkatëse të shtetit shqiptar si: nga Ministria e Drejtësisë dhe nga Instituti i Integrimit të të Përndjekurve Politikë (kopjet e të cilave i disponojmë në arkivën e “Shoqatës Benda”).
Theksojmë se kërkesa për zbardhjen e së vërtetës së këtyre dy heronjve të heshtur, vjen në radhë të parë nga familjarët e Dervish Tares, si edhe nga banorët e kësaj zone, me qëllimin e vetëm për të vënë në vend dinjitetin e këtij fisi nëpërmjet vlerësimit të figurës së Dervish e Bajram Tares.
Ju bëjmë me dije, se fisi Tarja ka një opinion të mirë në zonë e më gjerë, si njerëz të ndershëm, punëtorë, fisnikë, atdhetarë, aktivistë si dhe kontributorë në komunitet edhe sot e kësaj dite. Gjatë kësaj periudhe për figurën e Dervish Tares janë bërë edhe këto vlersime:
-Një rrugënë Lagjen Nr.4 Bathore, Bashkia Kamëz, mban emrin “DERVISH TARJA”.
-Vlerësimi me titullin “NDERI i BENDËS” nga “Shoqata Atdhetare Kulturore Benda”,
Me motivacionin:
“Për trimërinë e treguar në çlirimin e trojeve shqiptare, si dhe një derë e madhe nacionaliste e humane në breza, si shërbesë reference e traditës dhe e zakoneve të shkëlqyera të historisë sonë kombëtare”.
-Gjithashtu me një shkresë të posaçme Shoqata Benda i është drejtuar edhe Presidentit të Republikës për të vlersuar figurën e Dervish Tares.
-Ndësa së fundmi, këtyre dy burrave u është thurur një këngë, me iniciativë dhe sponsorizim të Enver Tares mbështetur edhe nga vajza e Dervishit, Xhire Tarja (Çuni), pjesëtarët e tjerë të fisit, si dhe nipat dhe mbesat e Dervishit.
Vargjet e këngës janë hartuar nga Enver Tarja në bashkëpunim me Lulash Brigjën, kënduar nga i madhi Xhovalin Shani, pëpunuar në “Studio-Produksion”,DJ Lami e nga kameramani Artur Pasko, (emocione të cilat pata nderin t’i përjetoj edhe vetë gjatë xhirimeve të këtij vidoklipi), ku pëveç mikpritjes së ngrohtë, pashë në sytë e nipave të Dervishit një entuziazëm të madh, ku flitej për vlerësimin e këtyre figurave tek dëgjoheshin vargjet e këngës.
Nga kënga mund të shkëpusim vetëm disa vargje:
“Në Zall-Bastar,Krahina Bendës,
Burra të pushkës dhe të penës,
Sa herë pat nevojë vatani,
Kan’ marrë flakë porsi vullkani.
Dervish Tarja me shumë trima,
Shkoi në luftë porsi vetima
Kur Serbia e Cernagore
Rrethuan Shkodrën me tabore”.
….
Të dashur lexues dhe veçanërisht ju të Krahinës së Bendës, unë me anë të këtij shkrimi u mundova ta shkruaj në mënyrë të përmbledhur historinë e këtyre dy burrave që në të vërtetë meritojnë vlersim të madh.
Mendoj, se për momentin është mjaftueshëm për të kuptuar kontributin e këtyre atdhetarëve, me të cilët mund të krenohet jo vetëm Fisi Tarja e Krahina e Bendës, por edhe mbarë Kombi Shqiptar.
Falenderoj për bashëkpunimin Enver Taren, profesorët e nderuar Hysen Hysën dhe Bajram Taren ( stërnipin e Dervishit).
Theksojmë se përveç dokumentacionit të cituar më sipër, janë marrë në konsideratë edhe dëshmi të burrave të vjetër, si dhe të së bijës së Dervishit Xhire Tarja (Çuni), që për fat të mirë jeton akoma.
Shpresoj që në vazhdimësi historia shqiptare të mos jetë e njëanshme, por historianët në librat e historisë të përmendin edhe kontributin e Dervish e Bajram Tares, si dhe organet përkatëse të shtetit shqiptar, të vlerësojnë figurën dhe heroizmin e këtyre figurave të shquara për të cilët ne krenohemi.
(në foto autori i shkrimit Ferit Hoxha, Dervish & Bajram Tarja)
* Kryetari i “Shoqatës Atdhetare Kulturore Benda”
Gusht 2021
